در قالب یك پژوهش بررسی شد
غفلت از جایگاه قومیت در برنامه های درسی
به گزارش پروژه آسان مطالعات گوناگونی كه در طول سال های اخیر به انجام رسیده، نشان داده كه با وجود تنوع قومی دركشور ایران و لزوم آموزش مراودت درست، همزیستی، همبستگی و اتحادكامل اقوام با یكدیگر نوع نگاه به مسأله ی قومیت عمدتاً در زمینه فرهنگی و همچون نظام آموزش وپرورش و برنامه درسی رسمی كم كاری انجام گرفته است.
به گزارش پروژه آسان به نقل از ایسنا، پژوهش«بررسی جایگاه قومیت در برنامه های درسی مدارس متوسطه ایران»؛ باز سوی علی رضا عراقیه (مجری طرح) وكوروش فتحی واجارگاه (استاد راهنما) و همینطور نعمت الله فاضلی (استاد مشاور) انجام شده و توسط دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی منتشر گردید.
طبق آنچه در چارچوب این پژوهش آمده، نظام آموزش و پرورش هر جامعه از انتقال پنهان وآشكار هنجارها ونگرش های خاص به فراگیران فارغ نیست. دانش آموزان در فرایند دوره ای طولانی درمعرض آموزش برنامه های آشكار و مدون مدرسه قرار داشته و ضمن آن تجاربی را كسب می كنند كه به شكل غیرمستقیم یا غیرآگاهانه شكل دهنده‌ی فرهنگ و ارزش های موردپذیرش آنان است، اثر بخشی این تجارب به مراتب بیشتر از روش های غیر مستقیم و كوشش های آگاهانه است.
صاحب نظران برنامه درسی برای تشریح آموخته ها و نگرش هایی كه تحت تأثیر این عوامل ضمنی در دانش آموزان بوجود آمده است و همینطور پیامد آنها از " برنامه درسی پنهان" بهره گرفته اند. درحوزه‌ی مطالعات برنامه درسی، جامع نگری ومواجهه همه جانبه، دقیق وعمیق با پدیده برنامه درسی ازاهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد.
كشور جمهوری اسلامی ایران سرزمینی متشكل از فرهنگ ها و اقوام مختلف است و مساله قومیت در ایران یكی از مهم ترین مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی معاصر به حساب می آید.
ازاین رو هدف از این پژوهش بررسی جایگاه قومیت در برنامه های درسی مدارس متوسطه ایران، بررسی جایگاه قومیت در برنامه درسی صریح مقطع متوسطه ایران، بررسی جایگاه قومیت در برنامه درسی پنهان مقطع متوسطه ایران، فراهم كردن پشتوانه تجربی در زمینه جایگاه قومیت بر مبنای برنامه درسی صریح و برنامه درسی پنهان و ایجاد زمینه برای تحقیقات بیشتر در حوزه مطالعات برنامه درسی اعلام شده است.
مهمترین سؤالات این پژوهش به شرح زیر بیان شده است:
-قومیت در برنامه های درسی مدارس متوسطه ایران دارای چه جایگاهی است؟
-در محتوا و متن كتاب های درسی رشته ادبیات و علوم انسانی قومیت دارای چه جایگاهی است؟
-قومیت درتعامل دانش آموزان با یكدیگر دارای چه جایگاهی است؟
-قومیت درتعامل دانش آموزان با معلمان و كاركنان مدرسه دارای چه جایگاهی است؟
-قومیت نسبت به اقوام مختلف در محیط و فضای مدرسه دارای چه جایگاهی است؟
در بخش مربوط به پژوهش « بررسی جایگاه قومیت در برنامه های درسی مدارس متوسطه ایران »؛ در مورد نوع و شیوه این پژوهش هم آمده است: این رساله به شیوه كیفی انجام شده و در آن از دو روش تحقیق كیفی یعنی مردم نگاری( قوم نگاری) و تحلیل محتوای كیفی استفاده شده است. جهت بررسی برنامه ی درسی صریح از روش تحلیل محتوای كیفی و جهت بررسی برنامه ی درسی پنهان هم از روش مردم نگاری استفاده شده است.
در بخش مربوط به «یافته های حاصل از بررسی جایگاه قومیت در برنامه درسی رسمی» بیان شده است:
مطالعات گوناگونی كه درطول سال های اخیر به انجام رسیده است نشان داده كه با وجود وجودتنوع قومی دركشور ایران و لزوم آموزش مراودت درست، همزیستی، همبستگی واتحادكامل اقوام با یكدیگر نوع نگاه به مسأله ی قومیت عمدتاً درزمینه فرهنگی و ازجمله نظام آموزش وپرورش و برنامه درسی رسمی كم كاری انجام گرفته است.
ایران بعنوان جامعه ای دارای قومیت های مختلف در حال گذر یا در حال توسعه است و در این میان اغلب دانش آموزان و بخصوص دانش آموزان مقطع متوسطه كه در سنین نوجوانی وجوانی قراردارند با فاصله گرفتن ازبنیادهای سنتی ودر شرایط ضعف یا نبود الگوی مناسب در زمینه عدم تبیین ارزشمندی قومیت ها و نقش آنها در شكل گیری هویت ملی و هویت یابی دچارتعارض، سردرگمی و بلاتكلیفی هستند و خویش را سرگردان می بینند. درچنین شرایطی است كه نابسامانی اجتماعی هم زمینه لازم رابرای پیدایش بحران هویت، سرخوردگی، احساس برتری، احساس حقارت، بی تعهدی، هنجارشكنی، احساس عدم مسئولیت درمقابل سایرقومیت ها و نارضایتی پدید می آورد.
آموزش وپرورش می تواند در زمینه قومیت ها سیاست روشن و مدون داشته باشد و ازسوی دیگر حوزه مطالعات قومی بسیار سیاسی و حساس است كه باید در چارچوب مقالات و پژوهش های دیگر و در سایر حوزه ها مانند علوم سیاسی، جامعه شناسی و مردم شناسی و با رویكرد فرهنگی صورت گیرد.
با دسته بندی نتایج حاصله و به زبان آماری می توان اظهار داشت:
یافته های تحقیق كه حاصل تحلیل محتوای بیشتر از ۱۴۷۶ صفحه از محتوای كتاب های علوم اجتماعی وتاریخ دوره متوسطه درقالب برنامه درسی رسمی وهمچنین یك سال پژوهش بااستفاده ازروش قوم نگاری دریك مدرسه ی متوسطه بوده است نشان داده است كه جایگاه قومیت دركتاب های درسی جایگاهی مغفول، حاشیه ای وآكسیمورون بوده و علاقه ای به طرح آن دركتاب های درسی وجود نداشته و از قومیت غفلت شده است.
مدرسه هم به تبع آن دراین زمینه فاقد برنامه ورویكرد منسجم بوده وعملاً تلفیق این بی وضعیتی دربرنامه درسی صریح و پنهان منجر به شكلی آشفتگی در برنامه های درسی شده است. این رخوت وسستی برنامه درسی در زمینه تبیین جایگاه قومیت موقعیتی را در مدرسه فراهم ایفا كرده كه دانش آموزان اقوام مختلف را در فرایند رشد اجتماعی وهویت یابی گرفتار سردرگمی كرده و در اثرآن فراگیران مقطع متوسطه از اقوام مختلف و بعنوان برونداد نهایی نظام آموزش و پرورش كشور شاهد انواع تجاربی نظیر انتساب اقوام به برخی صفات نامطلوب، تمسخر، توهین، تحقیر و غیره درمحیط آموزشی است. این تجارب تأثیرات منفی دربین فراگیران برخی قومیت ها داشته كه ازجمله آنها می توان ایجاد موانع درتحرك اجتماعی آنان را نام برد. جایگاه فعلی قومیت، نهایتاً برای همبستگی ملی می تواندآثار نامطلوبی به همراه داشته باشد.
یكی از روش های مؤثرمواجهه صحیح با این مسأله وتحقق وحدت وهمبستگی ملی موكول به استفاده ازظرفیت برنامه درسی رسمی درزمینه تقویت اشتراكات اقوام متنوع ایرانی، فارس، ترك، كرد، عرب، بلوچ، تركمن، لر وغیره هستند. رویكرد این راهبرد هم با نگاه اتحاد، همدلی وصمیمیت است. این رویكرد مثبت می تواند در وضعیت فعلی به روایت ها ونقل قول های بدون ساختار وغیرموثق درموردقومیت های مختلف كشورسروسامان داده و درنهایت برنامه درسی پنهان مدارس درزمینه جایگاه قومیت ها را تحت تأثیرخود قرار دهد. این هدف مستلزم برنامه راهبردی ومدون در زمینه قومیت ها در وزارت آموزش وپرورش بوده ودرصورت تدوین آن و استفاده مطلوب از برنامه درسی رسمی زمینه تعامل، همزیستی وتقویت مشتركات اقوام افزایش یافته و درنهایت وحدت، همبستگی ملی وهویت ملی تحقق خواهد یافت.
این پژوهش در جهت اهداف «جایگاه قومیت در برنامه های درسی مدارس متوسطه ایران»؛ راه كارهای زیر را عرضه كرده است:
-با توجه به حساسیت و اهمیت دوره ابتدایی، جایگاه قومیت در این مقطع هم بررسی شود،
-جایگاه قومیت در برنامه های درسی دوره راهنمایی تحصیلی بررسی شود،
-جایگاه قومیت بعنوان برنامه درسی پوچ مورد بررسی شود،
-در خصوص اهمیت توجه به قومیت ازدیدگاه اسلام تحقیقاتی صورت گیرد،
-با استفاده از روش پژوهش قوم نگاری تحقیقات بیشتری در مورد فرهنگ مدارس صورت گیرد،
-اساتید روش های تحقیق در علوم تربیتی نسبت به بررسی و تالیف منابع كاربردی در مورد روش تحقیق قوم نگاری اقدام نمایند.
همینطور پیشنهادات كاربردی این پژوهش به شرح ذیل بیان شده است:
-با توجه به ارتباط ضعیف بین اهداف علوم اجتماعی دوره متوسطه با قومیت، اهداف مورد بازنگری قرار گیرد،
-با توجه به ارتباط ضعیف بین محتوا و قومیت، محتوا كتب درسی مورد بررسی قرارگیرد،
-با توجه به نقش موثر معلمان در تعامل با دانش آموزان، دوره های آموزش ضمن خدمت مبنی برآشنایی با قومیت های دانش آموزان برای ایشان برگزار شود،
-فعالیت های یادگیری دانش آموزان، آشنایی با قومیت های یكدیگر مورد توجه قرارگرفته و زمینه انجام كارهای گروهی دانش آموزان اقوام مختلف با یكدیگر فراهم گردد،
-در مكان و فضای مدارس نمایشگاه و جشنواره های قومی با مضامین مشترك قومیت ها برگزار شود،
-مواد و منابع آموزشی در مورد آشنایی با قومیت های مختلف دانش آموزان تهیه و تدوین شود،
بنا بر اعلام مركز خبر شورایعالی انقلاب فرهنگی، همینطور پیشنهاد شده است عملكرد رسانه های جمعی و بخصوص تلویزیون به مثابه یكی ازمهم ترین ابزارهای ملی مؤثر در معرفی صحیح اقوام ارتقاء یابد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب