موز كه نمی دهید، لااقل بوم را اجرا كنید!
پروژه آسان: زمان ما هر روز به هر دانش آموز یه موز مجانی میدادن.
+ بله آقا. چرا شیر رو نمیگی؟ هر روز یه دونه شیر میدادن به هر بچه که بخوره جون بگیره.
- یادش بخیر پیشاهنگی. چه چیزایی یادمون میدادن. هنوزم که هنوزه خیلیاش به درد آدم میخوره.
و اینها جزء دیالوگ های ثابت پدربزرگ ها و مادربزرگ ها از دوران تحصیلشان برای نوه ها و نتیجه هاست.
کاری به اصل این خاطرات نداریم. اینکه آیا شیر و موز و پیشاهنگی و... واقعا در همه مدارس و در همه دوران ها بوده یا نه مهم نیست اما به هر حال، وجه اشتراک این خاطره ها یک چیز است: «پرورش در کنار آموزش». پیرترها در واقع می خواهند بگویند قبلا مدرسه ها و نظام آموزشی بیشتر از امروز به جسم و روح دانش آموزان اهمیت می داده اند.
حالا نه خبری از موز مجانی است، نه شیر رایگان بطور مرتب و در همه جا توزیع می شود. آموزش مهارت ها هم در مدارس دولتی محدود شده به ساعات بسیار کمی از درس پرورشی که معمولا هم بچه ها و خانواده ها آنرا جدی نمی گیرند. در مدارس غیر دولتی، برخی مهارت ها آموزش داده می شود اما پول خوبی هم بابتش می گیرند؛ مهارت هایی که مشخص نیست تا چه زمانی و به چه میزان، نیازهای دانش آموزان را تامین کند.
در این میان یک طرح بسیار مدرن وجود دارد که مشخص نیست چرا از آن غفلت می شود. اسمش برنامه ویژه مدرسه یا به اختصار، «بوم» است. برنامه بوم، تفسیری از راهکار ۵-۵ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و بند ۲-۱۳ سند برنامه درسی ملی است. بر این اساس آموزش و پرورش باید قسمتی از زمان آموزش دانش آموزان را در اختیار مدارس قرار دهد و مدارس در زمینه آشنایی با حرفه های مختلف و مهارت ها بر طبق شیوه نامه ای که سال ۱۳۹۷ نوشته شده است، برنامه هایی را تدارک ببینند. گفته می شود این طرح در آینده نزدیک به دیگر مقاطع تحصیلی نیز ابلاغ خواهد گردید به شکلی که تا ابتدای مهر ۱۴۰۰-۱۴۰۱ تمام مدارس و مقاطع تحصیلی، مجاری برنامه بوم باشند.
به گزارش پروژه آسان به نقل از ایسنا، ۶۰ ساعت از یک سال تحصیلی برای اجرائی شدن این طرح در نظر گرفته شده و مدرسه می تواند برای آن، یک جلسه یک ساعته در هفته در نظر بگیرد. این جلسات می تواند در ساعات رسمی مدرسه و یا ساعات فوق برنامه اجرا شود. در واقع مدارس اختیار کامل دارند تا متناسب با نیاز دانش آموزان و خاصیت های بومی منطقه خود، برنامه ها و آموزش هایی را در شورای مدرسه تدارک ببینند و اجرا کنند.
گرچه باتوجه به شرایطی که شیوع ویروس کرونا ایجاد کرده و مجازی بودن کلاس ها هم اکنون مدارس آزادند که امسال به هر روشی که صلاح می دانند، برنامه ریزی کنند اما گفته می شود بزودی کلیت این برنامه مشخص می شود. در شبکه شاد هم کانالی به وجود آمده تا مدارس تجربه های خودرا منعکس کنند و از این طریق، فضایی برای تبادل تجربیات فراهم گردد.
به گفته عظیم محبی مشاور رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و دبیر برنامه ویژه مدرسه «پس از سال ها برنامه ریزی، ۶۰ ساعت از زمان آموزش به مدارس سپرده شده تا کمی به سمت کاهش تمرکز پیش برویم. برنامه بوم، آغاز یک حرکت بزرگ است که فعلا در فاز نخست آن هستیم. مدتی زمان لازم است تا مدارس در جریان کامل امور قرار بگیرند اما در نهایت آزادند که از تمام ظرفیت هایی که دارند، استفاده کنند. در این طرح قرار نیست ما برای مدارس تصمیم گیری نماییم.»
البته هم اکنون ساعت هایی که در طرح بوم در نظر گرفته شده، در مدارس غیردولتی برگزار و شهریه این کلاس ها از اولیا دریافت می شود اما چندان در جهت اهداف واقعی این طرح نیست و چیزهای دیگری در این قالب تدریس می شود.
مثلا مریم - مادر یکی از دانش آموزان کلاس چهارم دبستان - که ترجیح داده امسال به سبب کرونا، اسم دخترش را در یک مدرسه غیردولتی بنویسد، به ایسنا می گوید: «بعد از شیوع ویروس کرونا و مجازی شدن مدارس، ساعت کلاسی مدارس دولتی توی برنامه شاد، دو ساعت بود که سرعت و کیفیت خوبی نداشت. راه ارتباطی بین دانش آموز و معلم فقط ویس بود بنا بر این ترجیح دادم دخترم رو مدرسه غیردولتی بنویسم با آنکه شهریه مدرسه هم بالاست و تا الان حدود ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تومن دادم. اما راضی ام چون آموزشش با مدارس دولتی خیلی فرق داره. حتی معلمای مدارس غیردولتی انگار بچه ها رو بهتر و بیشتر درک می کنن و بهشون احترام میذارن. اما مدارس دولتی انقدر شلوغن که معلما نمیتونن واسه بچه ها وقت بذارن. وقتی دخترم مدرسه دولتی درس می خوند، فقط یه کلاس اضافه به اسم «مهارت خواندن» داشت که این درس هم از روی کتاب می دادن ولی حالا کلاسای زیادی همچون «مهارت سواد خواندن»، «شطرنج»، «برنامه نویسی انیمیشن برای کارتون سازی»، «مهارت های زندگی» و... داره. مثلا توی کلاس مهارتای زندگی یه روانشناس به بچه ها یاد میده که چطوری خشمشون رو کنترل کنن یا احساس آرامش بیشتری داشته باشن؛ حتی موضوع کلاس این جلسه شون این بود که اگه دوستشون درباره موضوعی صحبت می کنه که حوصله ندارن، چطور موضوع بحث رو عوض کنن. با آنکه این کلاسا زمان مدرسه رو طولانی تر می کنه و برخی از پدر و مادرا هم به خاطر همین راضی به برگزاریش نبودن اما واسه بچه ها خیلی آموزندس. در نهایت مدرسه از والدین رای گیری کرد و خیلیا با برگزاریش موافق بودن. به نظر من آموزش درسایی مثل مهارت های زندگی واجبه. مثلا درسایی که ما تو مدرسه یاد گرفتیم تو زندگیمون چقدر کاربرد داشته؟»
آموزش این مهارت ها اساسا خوب است اما واقعا ربطی به طرح بوم ندارد. طرح بوم، منطقه محور است و به اقلیم و فرهنگ و لطمه ها و ظرفیت های هر منطقه ای که دانش آموز در آنجا زندگی می کند، ارتباط دارد. برای درک بهتر موضوع، شاید حرف های «مسعود» کمک نماید. او پدر یک دانش آموز دبستانی در یکی از استان هایی است که در آن، آمار توزیع و مصرف مواد مخدر بالاست. مسعود می گوید: «من کاری به دولتی و غیردولتی بودن مدرسه ندارم. دلم میخواد بچه م در کنار درساش، متناسب با میزان درکی که داره، واقعا توی مدرسه با خطرات اعتیاد و مواد مخدر آشنا بشه چون جایی که ما داریم زندگی می نماییم، این دغدغه برای همه پدر و مادرا وجود داره که نکنه بچه مون توی این دام بیفته. خب ما که خودمون سواد درست و حسابی نداریم و کسی هم نبوده که بهمون یاد بده. به خاطر همین انتظار داریم اینجور چیزا که توی منطقه ما زیاده، به بچه های این منطقه آموزش داده بشه تا فردا بدبخت نشن.»
یا «سمیه» که یک دختر کلاس هفتمی دارد و در استان گلستان زندگی می کند، انتظار دارد که «مدرسه به بچه ای که توی این استان زندگی میکنه یاد بده چه رفتاری با جنگل داشته باشه. الان هر از گاهی توی اخبار میشنویم که جنگلای گلستان آتیش گرفتن. خب وقتی همچین چیزی توی این منطقه زیاده، باید به همه درباره ش آموزش بدن. بهترین سن آموزش هم همین سن مدرسه ست. وقتی بچه از حالا بدونه باید چه جوری با جنگل و محیط زیستش رفتار کنه، آمار تخریب محیط زیست لااقل از سمت آدمای خود این مناطق کمتر میشه.»
پدر «آرمین» هم که در بابلسر کلاس سوم را می خواند، حرف خوبی می زند: «بچه شمال باید شنا و ماهیگیری یاد بگیره. چه اشکالی داره که مثلا بجای برخی از درسای الکی که فقط وقت بچه رو میگیره، هفته ای یه ساعت ببرن به این بچه ماهیگیری یا شنا باد بدن؟ ضمن اینکه تفریحه و حال بچه ها بهتر میشه، میتونن لابلاش مثلا انواع ماهیای شمال یا فصل تخم ریزی یا اینکه چه زمانی نباید ماهیگیری کرد یا مثلا نجات دادن آدما از آب و خیلی چیزای دیگه رو بهشون یاد بدن. شما حساب کن اگه همین شنا و نجات غریقی رو به خود بچه های شمال از همین سن پایین یاد بدن، چقدر میتونه به کاهش آمار مرگ و میر توی مناطق ساحلی کمک کنه. وقتی بچه ها یاد بگیرن، انگار شما مفت و مجانی یه سری نیروی آماده واسه نجات دادن آدما استخدام کردی. بده واقعا؟»
«سپیده» هم که دانش آموز کلاس نهم در رشت است، می گوید: «راستش جای یه چیزایی توی مدرسه ها خالیه انگار. مثلا همین گیلان، کلی غذای محلی خوشمزه داره. چرا من بعنوان یه نوجوون که توی این منطقه به دنیا اومدم و همین جا بزرگ شدم، نباید درست کردن لااقل ۵ تا از این غذاها رو بلد باشم؟ درسته که خونواده ها میتونن خودشون این چیزا رو یاد بدن ولی وقتی بابای من پول داده منو مدرسه ثبت نام کرده، خب همه چی رو باید توی همین مدرسه بهم یاد بدن. اگه قرار بود خونواده ها آموزش بدن، همین درسای مدرسه هم کاری نداره که، خود پدر و مادرا آموزش میدن. الان پدر من پزشکه. خب چرا باید مثلا زیست و شیمی رو برم مدرسه؟ بابام بهتر از معلممون یاد میده. بحث سر اینه که ما باید همه چیز رو توی مدرسه یاد بگیریم. خونه واسه زندگی کردنه، مدرسه واسه درس خوندن و یاد گرفتن.»
حجت محمودی - محقق و پژوهشگر حوزه روان شناسی یادگیری - که یک سالی می شود به صورت میدانی درگیر طرح «بوم» است، توضیحاتی درباره آن می دهد و معتقد است: «یکی از مترقی ترین طرح های نظام آموزشی کشور همین طرح بوم است اما بنظر می رسد کج فهمی های بسیاری در این زمینه وجود دارد. امروزه در بررسی مولفه های توسعه جوامع علاوه بر فاکتورهای اقتصادی و اجتماعی، مولفه های فرهنگی نیز لحاظ می شود و جوامع در یک تکاپوی رقابتی در صددند که جلوه های فرهنگی خودرا حفظ و بعنوان میراث فرهنگی ناملموس به جهانیان عرضه کنند. یکی از کارآمدترین ارگان هایی که می تواند در امتداد پاسداشت میراث فرهنگی کشور نقش تعیین کننده ای داشته باشد آموزش و پرورش است. با این وجود وسعت جغرافیایی، شرایط اقلیمی متفاوت، تنوع فرهنگی، قومی و زبانی کشور ایران از یک طرف و متمرکزبودن سیستم آموزشی از جانب دیگر دستیابی به این هدف را دشوار می کند که خوشبختانه کارشناسان آموزش و پرورش با درک درست از این شرایط، طرحی به نام «بوم» به تصویب رساندند که به نظر برخی صاحب نظران یکی از مترقی ترین و ضروری ترین طرح های نظام آموزشی است که نیاز به اهتمام بیشتر دارد. تنوع فرهنگی کشور به صورتی ضرورت تمرکززدایی و توجه به آموزش چند فرهنگی (multi-cultural education) را می طلبد. در این راستا مسئولان نظام آموزشی کشور با بررسی این نیاز تدابیری در کاهش تمرکزگرایی آموزشی اتخاذ نموده اند که طی آن مدارس و معلمان می توانند برمبنای طرح بوم یا درس های آزاد (فرهنگ بومی) ضمن توجه به نیازهای آموزش بومی، فرهنگ های بومی را نیز از خطر فراموشی نجات دهند و از این میراث معنوی ایران زمین پاسداری کنند.»
او ادامه می دهد: «برنامه وﯾﮋه ﻣﺪرﺳﻪ (بوم) که برنامه ای ۶۰ ساعته برای هر سال تحصیلی است، در امتداد تمرکززدایی و ﺗﻔﻮﻳﺾ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻣﺪارس و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎی منطقه ای و ﻣﺤﻠﯽ ﻧﺎﺷﯽ از تفاوت های ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪﮔﯽ پیشنهاد شده است. وزارت آموزش و پرورش نیز در یادداشت خود، خاستگاه های قانونی برنامه ویژه مدارس (بوم) را راهکارهای ۵-۵، ۲-۶، ۶-۱۱، ۱۶-۱ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و مصوبه ۲-۱۳ برنامه درسی ملی می داند که برمبنای آن تنوع بخشی به محیط های یادگیری و متناسب سازی برنامه های درسی با نیازها و شرایط اقلیمی و جغرافیایی استانها، در اختیار مدارس و معلمان قرار داده می شود. از طرف دیگر، بگفته کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت، علت نام گذاری طرح بوم توجه به بومی سازی آموزش بر حسب نیازهای محیطی، فرهنگی و اجتماعی عنوان شده است. بر این اساس طرح بوم فرصتی برای توجه به نیازهای آموزشی بومی است که می تواند در قالب نیازهای اجتماعی، فرهنگی، جغرافیایی و محیطی طبقه بندی شود. برای مثال در منطقه میاندوآب در استان آذربایجان غربی، همه ساله دانش آموزانی در رودهای خروشان منطقه غرق می شوند که آموزش مهارت های شنا، آموزش نحوه برخورد با غریق و یا شناسایی مکان های پرخطر می تواند در قالب طرح بوم آموزش داده شود یا مثلا در مناطق کویری و جنگلی می توان در مورد مخاطرات طبیعی منطبق با آن مناطق بحث کرد. همین طور می توان در مورد آداب و رسوم، فرهنگ عامه (فولکولور) یا مسائل و فرصت های اقتصادی منطقه به آموزش پرداخت. باوجود اهمیت طرح بوم اما دیده شده ادارات یا کارشناسان برخی مناطق تعبیر نادرستی از آن دارند که مغایر با اهداف باارزش این طرح است. برای نمونه، آموزش مهارت های استفاده از موبایل، آداب تغذیه یا مهارت های زندگی در بعضی ادارات بعنوان طرح بوم تلقی شده که این موارد می توانند در قالب دروس علوم تجربی، کارهای پرورشی یا مطالعات اجتماعی نیز تدریس شوند و نباید با این عناوین و محتوا فرصت آموزشی بوم که بعنوان یکی از مدرن ترین طرح های نظام آموزشی کشور در پاسداری از فرهنگ و نیازهای بومی است از دست برود.»
این محقق پیشنهاد می دهد: «خاطرات محلی از دوران انقلاب شکوهمند اسلامی، خاطرات رزمنده ها و جانبازان جنگ تحمیلی، نوحه ها و مرثیه های محلی، بازی های محلی، داستان ها و افسانه های محلی (مثلا نگارش داستان شفاهی مادربزرگان و پدربزرگان)، موسیقی های محلی (تاریخچه، ابزار، نواها)، فولکولور (مثلا بایاتی ها و نواهای عاشیقی در آذربایجان یا لالایی ها و...)، مشاهیر منطقه ای، آثار باستانی منطقه ای و خاص، آداب و رسوم منطقه ای (رسوم ازدواج، خواستگاری، سوگواری، یلدا، نوروز و...)، لباس سنتی (اصطلاحات، تاریخچه و...)، ضرب المثل ها، حکایات، کنایه ها، غذاهای محلی، مشکلات محیط زیستی منطقه، راهکارهای جلوگیری از مشکلات محیط زیستی منطقه، مخاطرات طبیعی منطقه (زلزله، سیل و...)، حیوانات یا گونه های گیاهی منطقه (شناسایی، حفاظت و...)، اسامی قدیمی و محلی چشمه ها، قنات ها و قلل، اسامی بومی و محلی مناطق گردشگری در بخش جغرافیا و اقلیم، همین طور فرصت های اقتصادی منطقه، کمبودهای اقتصادی منطقه، صنایع دستی منطقه، گردشگری و بوم گردی، لطمه های اجتماعی هر منطقه (مثلا خطر مواد مخدر و...) و توانمندی های کشاورزی و دامپروری در بخش های اقتصادی و اجتماعی الگوهایی هستند که می توانند در فهرست طرح بوم و دروس آزاد قرار بگیرند. البته هر مدرسه می تواند بر حسب نیازسنجی های آموزشی منطقه خود، مفاد آموزشی را اضافه کند.»
منبع: پروژه آسان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب