مردمی سازی در آموزش وپرورش چگونه محقق می شود؟
پروژه آسان: در امتداد سلسله نشست های راه های تحقق مردمی سازی در آموزش و پرورش، وزیر سابق آموزش و پرورش، محسن حاجی میرزایی و رییس سابق شورای عالی آموزش و پرورش، مهدی نوید ادهم میهمان این جلسه بودند و در مورد راه های تحقق مردمی سازی در آموزش وپرورش نظرات خودرا ارائه دادند.
به گزارش پروژه آسان به نقل از ایسنا، حاجی میرزایی، وزیر سابق آموزش و پرورش، اظهار داشت: دو مقام را باید از هم تفکیک نماییم و عدم تفکیک این دو مقام از هم، موجب خطاهای خیلی گسترده و پرشماری در نظام اجرائی شده است. یکی، مقام فهم موضوع است و دیگر مقام اقدام، تدبیر و حل موضوعات است. وقتی که در مقام اقدام در می آییم و می خواهیم فعالیتی را انجام دهیم، چون محدودیت های محیطی، شرایط سخت و تنگناها وجود دارد و حیطه صلاحیت ها و اختیارات محدود است، دائما موضوع را کوچکتر کرده و می خواهیم حل نماییم. این حل اینچنینی هیچوقت به مقصود می رسید.
وی افزود: خطا این است که محدودیت های مقام عمل را به مقام فهم تسری دهیم. بدین سبب اول نکته ای که می خواهم تاکید کنم این است که وقتی می خواهیم به موضوع مردمی سازی فکر نماییم، فارغ از این که هم اکنون در چه مختصاتی هستیم و شرایط، محدودیت ها و مشکلات چیست، باید در ابتدا مسأله را به درستی بفهمیم و وقتی مسأله را به درستی فهمیدیم، در مقام اقدام، محدودیت ها دخالت می کند اما بعد از فهمیدن درست مسأله است. وقتی مسأله ای درست شناخته نمی گردد، مسائل غلطی را ممکنست درست حل نماییم، اما آن مسأله حل نمی شود و همچنان باقی می ماند. از این زاویه به مسأله نگاه می کنم و می خواهم مقوله مردمی سازی را درباره ی اش گفت و گو نماییم.
وزیر سابق آموزش وپرورش با اعلان اینکه فکر می کنم سه جزء مهم باید باز شده و درباره ی اش گفت و گو شود اضافه کرد: اول اینکه، مردمی سازی به چه معناست؟ چیستی مردمی سازی باید روشن شود. دوم این که چرا مردمی سازی باید روشن شود و سوم این که چگونه مردمی سازی باید مشخص شود. پاسخی که به هرکدام از این سؤالات می دهیم، می تواند روی سؤالات دیگر ما تأثیرگذار باشد؛ بدین سبب نخستین و شاید مهم ترین گام، تعریف درست از مسأله مردمی سازی است.
حاجی میرزایی اشاره کرد: توجه کنید حل فاصل سنجیدگی و شلختگی در داشتن تعریف درست و نادرست از یک موضوع است. وقتی شما موضوعی را درست می توانید تعریف کنید، منسجم تر می توانید به آن بپردازید و وقتی که در تعریف کوتاهی می شود یا درک ما از تعریف، ناقص هست، به همه حوزه ها و سطوح مختلف مسأله تسری پیدا می کند. بدین سبب تعریف ما باید هم جامع و هم مانع باشد. یعنی جامع مختصات، خاصیت ها و خصوصیات مردمی سازی و هم مانع اغیار باشد. یعنی زواید و عناصر غیرمرتبط از درونش پاک شده و پالایش شده باشد. اگر از موضع برداشت های مختلف که بسیار متداول می باشد، نتیجه اش پریشانی است و امکان یک حرکت هم افزا و مفید سلب می شود.
وی در همین رابطه افزود: برای این کار، باید مشخص نماییم که تعریفمان از مردمی سازی چیست؟ آیا می خواهیم قسمتی از کارها را به مردم واگذار کنیم؟ یک فعالیت، چند فعالیت یا همه فعالیت را در یک برشی از زمان و منطقه به جامعه واگذار کنیم؟ این اتفاق، یک شکلی از مردمی سازی است. یک شکل دیگر این است که در صدد افزایش مشارکت مردم هستیم. در مورد دوم، تمرکز بر همکاری بجای واسپاری و واگذاری با حیطه های مختلف است. یعنی ممکنست این مشارکت را در مدیریت یا حوزه برنامه درسی یا در زمینه مسائل انتخاب و گزینش معلم بخواهیم اعمال نماییم. بدین سبب باید روشن نماییم مقصودمان از مردمی سازی، کدام یک از این موارد است و آنرا دقیق نماییم تا بشود درباره ی اش صحبت کرد.
بگفته وزیر سابق آموزش و پرورش، پرسش دومی که پاسخش می تواند به پرسش اول کمک نماید، این است که چرا دنبال مردمی سازی هستیم. چه شده است که به فکر افتادیم که مردمی سازی کنیم؟ برای این موضوع، چند انگیزه را شناسایی کردم؛ رایج ترین انگیزه، انگیزه تامین مالی است که به شکل های مختلف است. از این که پای وقف را به امور مدرسه بکشانیم تا این که خیرین و کارهای مختلف را انجام دهیم. جنس مشارکت، مالی است و انگیزه اش تامین منابع برای آموزش وپرورش است چون تامین منابع همیشه برای آموزش و پرورش، کار سختی بوده و می خواهیم از جامعه برای تامین مالی کمک بگیریم. همه ساله آموزش وپرورش با محدودیت منابع مواجه می باشد و مشکلاتی دراین زمینه دارد.
یک موقع، راهبرد ما کاهش تصدی است. بدین سبب مقوله مردمی سازی فکر می نماییم که تصورمان این است که در آموزش وپرورش خیلی از امور که آموزش وپرورش در آن وارد شده است، امور تصدی است و باید برای کاستن از این امور تصدی به مقوله مردمی سازی دقت کنیم و نقش های تنظیم گرانه را می خواهیم تقویت نماییم. یعنی از نقش های تصدی گری بکاهیم و بر نقش های تنظیم گری اضافه نماییم.
حاجی میرزایی اظهار داشت: یک موقع می تواند این راهبرد تمرکززدایی باشد یعنی انگیزه مان این است که از تمرکز کم نماییم و یک موقع به عنوان راهبرد اصلاحی به آن فکر می نماییم. می گوییم رویکردمان به مدارس غیردولتی، رویکرد درستی نبوده است و قابل نقد است و می خواهیم جایگزین مدارس غیردولتی، مدارس مردمی نماییم. یعنی یک رویکرد اصلاح راهبرد پیشین مدنظر است. یک خطایی کردیم که می خواهیم درست نماییم. یک زمانی هم انگیزه این است که بدون مشارکت مردم، کارسامان نمی گیرد و شرط تحول ورود به عرصه مردمی سازی آموزش وپرورش است و ما برای تحقق ماموریت های آموزش وپرورش نیازمند آن هستیم.
وی با اشاره به این که تلفیقی از این موارد هم می تواند مدنظر باشد البته انگیزه هایی هم ممکنست به ذهن بنده نرسیده ولی مطرح باشد اظهار داشت: اگر بخواهیم ارزیابی درستی از کارهای خودمان داشته باشیم باید ببینیم چرا دنبال آن هستیم. گرایش بنده به همان آخری است یعنی اعتقادم این است که پیش نیاز تحول واقعی در عرصه آموزش و پرورش، رویکرد مردمی سازی است اما چرا؟ یکی از مهم ترین دلیلهای این است که آموزش وپرورش به شدت متأثر از خانه و جامعه است. اینها می توانند تقویت کننده اهداف و آرمان های آموزش وپرورش باشند و می توانند تضعیف کننده او باشند و حتی می توانند از اعتبار ساقطش کنند و آموزه های مدرسه را ویران کنند. بدین سبب پیوستگی ارگانیک، سیستمی و مجموعه ای بین مدرسه، خانه و جامعه لازمه تحول است و تسهیل کننده تحقق آرمان هاست.
بگفته حاجی میرزایی اگر بدنبال تحول اساسی و عمیق در درون نظام تعلیم و تربیت هستیم راهی جز این نداریم. یکی از لطمه هایی که در ضمن دهه های گذشته اهداف و آرمان های نظام تعلیم و تربیت را تخریب کرده است، همین غفلت است که گسیختگی و گسستگی بین خانه، مدرسه و جامعه مشکلات جدی را به وجود می آورد؛ اینها شرکای راهبردی ما هستند. این شرکای راهبردی باید در یک همکاری راهبردی با هم قرار گیرند و فعالیت کنند.
وی ادامه داد: اعتقاد این رویکرد بر این است که اهداف زمانی محقق می شود که درباره ی اهداف با تمام ذی نفعان اصلی به یک جمع بندی مشترک و هدف های روشن برسیم. رسیدن به چنین سطحی از توافق جمعی میان عناصر اصلی نیازمند گفت وگوهای عمیق و سازوکارهای بسیار پیچیده در طراحی است تا این عناصر را در کنار هم قرار دهد. در برنامه ریزی های توسعه پنج ساله، لاقل در سه برنامه می گوید باید بودجه ریزی عملیاتی شود اما نمی گردد. اگر استراتژی ها قائل بر تفاهم جمعی نباشد، راه به جایی نمی برد.
اگر خیرین مدرسه ساز نبودند مدارس سه نوبته و چهارنوبته می شد
به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش، همین طور نوید ادهم نایب رییس کمیسیون توسعه آموزش عمومی قرآن کشور اظهار داشت: از نظر بنده، مردمی سازی، رویکرد است نه یک برنامه و فعالیت؛ یعنی باید مثل چتری می ماند که برای تمام سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های آموزش وپرورش حاکم شود. اگر باور به این قضیه به وجود آمد، باید همه تصمیم گیران، برنامه ریزان و مجریان آموزش وپرورش وفادار به این رویکرد باشند و اقتضائات و زمینه ها را فراهم آورند. نکته دوم این است که زمانی که واژه مردمی سازی در جامعه عنوان شد، موافقت ها و مخالفت های فراوانی بدنبال داشت. هر کدام از این موافقان و مخالفان هم ادله ای داشتند. یکی از دلایلش عدم توافق روی معنای مردمی سازی است.
وی افزود: مردمی سازی یعنی مشارکت پذیر کردن آموزش وپرورش است یعنی شرایطی را به وجود آوریم که مردم در صحنه آموزش وپرورش حضور داشته باشند. مشارکت، شرکت دوجانبه است و یکسویه نیست. دو سوی قضیه باید برد ـ برد اتفاق بیفتد. اگر قانون برد ـ برد اتفاق نیفتد و فقط آموزش وپرورش بگوید نظرم این است و این کار را انجام دهد، مشارکت نیست.
این تفکر که زمینه مشارکت را در آموزش وپرورش فراهم بیاوریم، یک طیفی است و تجلی های مختلف در گذر زمان در آموزش وپرورش داشت. تأسیس انجمن اولیا و مربیان به چه معناست؟ مردمی سازی به مفهوم مشارکت است و مردم در صحنه مشارکت آموزش وپرورش حضور داشته باشند و برای تربیت فرزندان شان، مشارکت کنند. اما در میدان عمل فقط پول دادن و پول گرفتن شد. چرا ایده درست در عمل منحرف شد؟.
نوید ادهم با اعلان اینکه یک تجلی، خیرین مدرسه ساز است اشاره کرد: اینها چه کسانی هستند؟ این افراد به کمک آموزش وپرورش برای حل مسأله آموزش وپرورش آمدند. حضور مردم در حوزه حل مشکل فضای فیزیکی مدرسه است. در اینجا موفق بودند. هم اکنون حدود یک سوم مدارس کشور را خیرین ساختند. در این سالهای اخیر این عدد به ۴۰، ۴۵ درصد هم رسید و اگر این حضور و مشارکت مردم و پروسه مردمی سازی ساخت و ساز مدارس، الان مدارس سه نوبته و چهارنوبته در کشور داشتیم. آن روزی که این پدیده شکل گرفت و در پاسخ به نیاز، جامعه خیرین مدرسه ساز کشور تشکیل شد، در تهران مدارس چهارنوبته داشتیم. جامعه خیرین مدرسه ساز در مقایسه با انجمن اولیا و مربیان موفق تر است. چه مکانیزم هایی در طراحی و اجرا بود که این چنین شد.
سومین تجلی، مدارس غیرانتفاعی است. مدارس غیرانتفاعی، حضور مردم در صحنه آموزش وپرورش است. این واگذاری آموزش وپرورش به گروهی است یعنی مدرسه با همه محتویات، برنامه و... به دست مردم سپردیم. آیا موفق بوده است؟ آیا این استراتژی مردمی سازی موفق بوده است؟ از روز تأسیسش نظراتش موافق و مخالف داشته است.
وی با اشاره به این که بتازگی دو بحث دیگر مطرح گردیده است، عنوان بعدی مدرسه یاری است که درحال تبدیل به قانون است اضافه کرد: یعنی خیرین مدرسه ساز پس از ساخت مدرسه، در مدرسه یاری هم کمک کنند. مدرسه یاری بخش نرم افزاری آموزش وپرورش است از توانمندسازی معلم گرفته تا رسیدگی به بچه های ضعیف و... است. اعتبارات دولتی کشش آنرا ندارد که انجام دهد و مردم می توانند کمک کنند.
نوید ادهم همین طور اظهار داشت: مدارس هیأت امنایی یا مدرسه داری که افراد وارد صحنه می شوند و مدرسه را با مشارکت دولت اداره می کنند. در غیرانتفاعی، مشارکت دولت در حداقل است. فقط مجوز و حداقل یک مدیر می دهد اما در هیأت امنایی، مدرسه و امکانات دولتی است. هم دولت آورده دارد و هم خیرین و مردم آورده دارند. این ها تجربیات تلخ و شیرین ما در سه، چهار دهه گذشته است. برخی ها موفق و برخی ها ناموفق است. چرایی موفق بودن یا ناموفق بودن می تواند موضوع قابل تأملی باشد. به نظرم یکی از دلیلهای عدم موفقیت، تبیین غلط مدرسه یاری و مردمی سازی و مشارکت مردمی بود. گروه مخالفان این واژه می گویند مردمی سازی به مفهوم خصوصی سازی است. خصوصی سازی به چه معناست؟ یعنی صفر تا ۱۰۰ مدرسه را به دست مردم بدهیم. آموزش وپرورش به دلیلهای مختلف من جمله قانون اساسی، امر حاکمیتی است و نمی تواند واگذارش کرد. پس خصوصی سازی نمی شود.
یک عده عمیق تر به موضوع نگاه می کنند و می گویند آموزش وپرورش امری تخصصی است. هر کسی نمی تواند وارد این قضیه شود مگر آن شایستگی های لازم را داشته باشد. اگر آن فرد توانمند را دیدید که می تواند در برنامه ریزی، مدیریت، اداره مدرسه مشارکت کند و واجد آن صلاحیت ها و شایستگی ها باشد، اجازه دهیم وارد شود و اگر نبود، به این عنوان که پول دارد، درست نیست. پس می گویند مردمی سازی واژه ای مبهم است و قبول نداریم.
وی با طرح این سوال که چه زمانی مردمی سازی به مفهوم مفهوم دقیق کلمه، اتفاق می افتد پاسخ داد: اول این که مردم را شریک راهبردی خودمان قرار دهیم نه شریک تاکتیکی. یعنی باور داشته باشیم دولت حتی اگر پول داشته باشد، حتی اگر نیاز مالی نداشته باشد، به صلاح نیست که به تنهایی بار آموزش وپرورش و تعلیم و تربیت فرزندان را به دوش بکشد. آموزش وپرورش اگر می خواهد رسالت خودرا به انجام برساند نیاز به مشارکت دارد. چرا؟ چون همه دوران زیست بچه که در مدرسه نیست، بخشی در خانه هست و یک متولی به نام پدر و مادر دارد. بخشی در جامعه است. اگر جامعه را نمی توانیم به میدان مشارکت بیاوریم، خانواده را که می توانیم بیاوریم. وقتی در سند تحول این بحث مطرح می شد ما به یک سه گانه رسیدیم که خانه، مدرسه و رسانه است. خانواده در این پروسه باید احساس مالکیت کند و مشارکت به همراه مراقبت اتفاق می افتد. اگر یک سویه مدرسه بگوید آن چیزی که ما می گوییم، تو بیا مشارکت کن، چیزی برای او نگذاشته ایم. او شریک نیست. نه در سیاستگذاری و نه در برنامه ریزی.
وی افزود: یک صحبتی درباره ی آینده نماییم. تصویر بنده از آینده این است که در آینده بیش از امروز به مردمی سازی به مفهوم دقیق کلمه و مشارکت نیازمندیم. چرا؟ چون اولا خانواده های ما اکثرا به سمت تک فرزندی می روند. دوم این که پدر و مادرها باسواد شدند. سوم هم شرایط اعتماد اجتماعی است. اگر این شرایط اعتماد اجتماعی کم شود، خانواده می گوید خودم فرزندم را تربیت می کنم و خانه مدرسه (هوم اسکولینگ) شکل می گیرند. در گزارشی می خواندم که حدود ۲۵ درصد بچه ها در یکی از ایالت های آمریکا در هوم اسکولینگ هستند یعنی مدرسه نمی روند. فقط امتحان می دهند تا کارنامه بگیرند. اگر می خواهیم گرفتار این اتفاق نشویم باید در را باز نماییم و بگوییم خانواده وارد مدرسه شود. باید نقش و میدان به آنها بدهیم و احساس مالکیت کنند و ضرورت حضور مردم در مدرسه باور شود. چه موانعی در این راه وجود دارد؛ نخستین مانع، فرهنگ سازمانی وزارت آموزش وپرورش است؛ برخی مدیران و کارشناسان آموزش وپرورش این را بر نمی تابند و می گویند تعلیم و تربیت فقط کار ماست. دومین دلیل خودحق پنداری و نقد ناپذیری است.
منبع: پروژه آسان
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب