در گفت وگو با پروژه آسان مطرح شد
برخورد تشریفاتی با علوم انسانی اسلامی باعث کمبود آثار علمی قوی و کارآمد شده است
پروژه آسان: به گزارش پروژه آسان، عضو شورای علمی هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی اظهار داشت: هنوز اهمیت و لزوم علوم انسانی اسلامی و نقش بی بدیل آن در اداره جامعه اسلامی و زمینه سازی برای سعادت افراد جامعه، به اندازه کافی برای ما روشن نشده و تاحد زیادی برخورد تشریفاتی و بعنوان کاری در عرض و هم ردیف کارهای دیگر با آن داریم.
حجت الاسلام جواد عابدینی، استاد فلسفه و عضو شورای علمی هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در گفتگو با ایسنا، ضمن اشاره به مهم ترین موانع شکل گیری علوم انسانی اسلامی و رسیدن به نقطه مطلوب، اظهار داشت: یکی از عوامل، عدم وحدت و اشتراک عقیده در زمینه ضرورت یا حتی امکان اسلامی سازی علوم انسانی در بین اندیشمندان و تأثیرگذاران این حوزه است.
وی تصریح کرد: وجود اختلاف نظر باعث پراکندگی و تشتت در تلاش ها و دلسردی و تضعیف انگیزه در موافقان و حتی ایجاد اختلال در فعالیتهای آنها خواهد شد، بخصوص اگر همراه با ابراز مخالفت و ایجاد مانع هم باشد. برای مثال اگر این مخالفان به مناصب حاکمیتی و تأثیرگذار در زمینه اسلامی سازی علوم انسانی دسترسی داشته باشند، به سادگی می توانند از طرق مختلف همچون ایجاد مانع در تخصیص بودجه، به کارگیری نیروی انسانی فعال و توانمند، اصلاح کتاب های درسی و غیره مانع از شکل گیری جریان اسلامی سازی و پیشرفت آن شوند؛ کما این که در چهار دهه پس از انقلاب همین گونه بوده است.
عابدینی، عامل دوم را کم کاری نیروهای معتقد به اسلامی سازی علوم انسانی و فعالیتهای محدود و ناکافی آنها در این حوزه عنوان نمود و خاطرنشان کرد: این مسئله سبب شده در این دهه ها با کمبود آثار علمی قوی و کارآمد که پاسخگوی مسائل کشور باشد و به وضوح در حل مشکلات کشور تأثیرگذار باشند، مواجه باشیم. احیانا یکی از علل این امر آن است که هنوز اهمیت و لزوم علوم انسانی اسلامی و نقش بی بدیل آن در اداره جامعه اسلامی و زمینه سازی برای سعادت افراد جامعه، به اندازه کافی برای ما روشن نشده و تاحد زیادی برخورد تشریفاتی و بعنوان کاری در عرض و هم ردیف کارهای دیگر با آن داریم.
عضو شورای علمی هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی در رابطه با وجود ابهام در مورد امکان یا عدم امکان ایجاد و شکل گیری علوم انسانی اسلامی در کشور اظهار داشت: غالبا دو عامل در طرح این اشکالات نقش دارد؛ یکی تصور نادرست از رابطه میان علم و دین و دیگری نگاه پوزیتیویستی به علم است. بر مبنای نگاه های پوزیتیویستی، علم فقط از راه ارتباط با حقیقت های مادی خارجی و بررسی آنها شکل می گیرد و عوامل فراطبیعی و دینی هیچ نقشی در شکل گیری و تولید علم ندارند. ازاین رو تعابیری همچون علم دینی یا اسلامی، ایدئولوژیک و یا حتی پارادوکسیکال تلقی می شوند.
وی افزود: در پاسخ به این دسته از برداشت ها باید گفت دیر زمانی است که از طرح و نقد اثبات گرایی می گذرد و امروزه حتی در غرب بعنوان خاستگاه اولیه آن، کمتر مدافعان و معتقدان جدی و پر قدرتی برای آن دیده می شود. این که علم فقط از راه حقیقت های فیزیکی خارجی به دست می آید و گزاره های اخلاقی، دینی و متافیزیکی به علت فرا تجربی بودن از حوزه علم بیرون هستند، ادعایی ناموجه و خود متناقض است و حاصل آن چیزی جز بی اعتبار بودن علم تجربی نیست.
قائم مقام رئیس دبیرخانه دائمی کنگره علوم انسانی اسلامی، عامل دوم در ایجاد ابهام شکل گیری علوم انسانی اسلامی را تصور نادرست از حقیقت علم و دین و رابطه میان آن دو دانست و تصریح کرد: این تصور نادرست سبب شده است برخی معتقد به جدایی کامل آن دو از یکدیگر و بی ارتباط بودن آنها از هم باشند. به عقیده اینان نه علم حق دخالت در دین دارد و نه دین حق دخالت در علم. بخصوص این که علم فقط با هستی های عینی و واقعی سروکار دارد و فاقد جنبه ارزشی و ارزش گذاری است، در حالیکه دین وظیفه عرضه هنجارها و معرفی ارزش ها را بر عهده دارد.
عابدینی با اشاره به اینکه ازاین رو علم متصف به دینی یا غیردینی نمی گردد، چون از دو حوزه کاملا متفاوت و بی ربط هستند، افزود: در پاسخ به این نوع نگرش میتوان گفت نه علم فقط با حقیقت های عینی سروکار دارد و نه دین تنها وظیفه عرضه هنجارها و ارزش ها را بر عهده دارد. وظیفه دین هدایت انسان ها به سمت کمال و سعادت درخور است و در این خصوص هرچه لازم باشد، بیان آن از دین انتظار می رود، چه از مقوله هنجارها باشد و چه از مقوله حقیقت های عینی.
وی ضمن اشاره به این که علم و روش های علمی نمی توانند فارغ از ارزش باشند و نسبت به آن بی طرف باشند، اظهار داشت: پیش فرض ها، ارزش ها و باورهای دینی و متافیزیکی عالم و دانشمند قطعا دست کم در بعضی از مراحل شکل گیری و تولید علم نقش داشته و هدایت گر علم به نتایج و غایات خاصی خواهند بود. دانشمندی که با عینک مادی گرایی به عالم و آدم می نگرد و بر مبنای مبانی و پیش فرض های ماتریالیستی به تحقیق و پژوهش می پردازد، طبعا به یافته هایی متفاوت با آن چه شخص موحد به آن می رسد، دست خواهد یافت. این دو حتی در گزینش مبحث و مسئله تحقیق و انتخاب روش حل آن به نحو متفاوت عمل می کنند.
این استاد فلسفه اضافه کرد: بعضی از مسائل و مباحثی که برای شخص موحد و دین دار از اهمیت زیادی برخوردار است، می تواند برای یک مادی گرا هیچ اهمیتی نداشته باشند. در انتخاب منابع و شیوه های حل مسئله هم میان این دو تفاوت وجود دارد. برای مثال از نظر شخص موحد، وحی یکی از منابع و ابزارهای معتبر و بلکه از مهم ترین منابع تحقیق به حساب می آید، در حالیکه شخص مادی گرا اصلا اعتقادی به وحی و اعتبار آن ندارد.
عابدینی در پاسخ به این سوال که راهکار رسیدن به یک وحدت نظری و راهبردی در زمینه لزوم وجود علوم انسانی اسلامی در میان نخبگان کشور چیست، اظهار داشت: بدون شک اولین گام، عرضه تبیین های دقیق و قوی از لزوم اسلامی سازی علوم انسانی است. ابتدا باید با ابزار استدلال های قانع کننده و خلل ناپذیر در ذهن و ضمیر نخبگان رسوخ کرد. اغلب افراد با علل روشن و منطقی قانع شده و در جبهه موافقان قرار می گیرند یا دست کم جزء مخالفان نخواهند بود. با این کار زمینه گفتمان سازی که مرحله دوم کار است، فراهم می شود.
وی تصریح کرد: باید لزوم اسلامی سازی علوم را تبدیل به یک گفتمان کرد و سپس با گسترش و توسعه، آنرا به گفتمان غالب بدل کرد. به نظر من یکی از راهکارهای این امر، تشکیل یک ستاد اجرایی متشکل از افراد توانمند در تبیین لزوم اسلامی سازی علوم و گسیل آنان به نقاط مختلف کشور و برگزاری جلسات سخنرانی و پرسش و پاسخ حضوری در سطوح مختلف در دبیرستان ها، دانشگاه ها و دیگر مراکز علمی سراسر کشور است.
عابدینی اضافه کرد: فعالیتهای زیرساختی همچون تدوین کتب و مقالات و... راهکار عملی مناسب و کم هزینه ای برای ایجاد گفتمان مزبور است. در این حوزه میتوان برای شروع کار از ظرفیتهای بسیج دانشجویی و دانش آموزی و همینطور از فارغ التحصیلان دوره های طرح ولایت در دانشگاه ها بعنوان نیروهای ستادی و اجرایی بهره برد.
به گزارش پروژه آسان به نقل از ایسنا، هفتمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی و ششمین دوره اعطای جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی روز دوشنبه، ۲۲ آبان در فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران برگزار می گردد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب