در نشست نخستین همایش ملی مرجعیت علمی مطرح شد
از تولید شبه علم و شبح علم تا حربه های دانشمندان درباری
به گزارش پروژه آسان، رئیس دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه اتکا به شاخصهای جهانی و بومی هر یک خطرات و دستاوردهایی دارند، اظهار داشت: باور هر یک از سویه های افراط و تفریط، بسیار خطرناک می باشد.
به گزارش پروژه آسان به نقل از ایسنا، دکتر علی اصغر پورعزت در چهاردهمین نشست از سلسله نشست های تخصصی اولین همایش ملی مرجعیت علمی که امروز با عنوان «کیفیت آموزش عالی و نقش آن در مرجعیت علمی» در مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی برگزار شد، اظهار داشت: به صورت بدیهی از واژه مرجعیت علمی حس پیشرو بودن به ذهن متبادر می شود. اگر مرجعیت علمی بخواهد در ساحت علم پیش رویی را ایجاد نماید، بازپردازی مکرر زبان علم لزوم پیدا می کند و باید بتواند با آرای جدید خودش را تطبیق بدهد.
وی با تکیه بر اهمیت ارزشیابی مرجعیت علمی، اظهار داشت: اگر می خواهیم به مرجعیت علمی برسیم، باید شاخص هایی را برای ارزشیابی آن مشخص نماییم. امکان دارد ادعا نماییم که باید به شاخصهای جهانی یا شاخصهای بومی رجوع نماییم. در صورتیکه اتکا بر هر کدام از شاخصهای جهانی یا شاخصهای بومی، آفت هایی هم دارد.
رئیس دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران با بیان اینکه شاخصهای جهانی می تواند علایم راهنما و علایم هشداری برای ما داشته باشد، توضیح داد: مثلا اینکه جایگاه کشور ما از نظر تولید علم کجاست؟ و تلاشهای پژوهشگران ما را به کجا رسانده؟ برای ما می تواند راهنما باشد. همینطور هشدارهایی هم به ما می دهد که مثلا ما در منطقه عقب افتادیم یا جلو هستیم.
وی در مورد خطرات اتکا به شاخصهای جهانی، اظهار داشت: یکی از خطرات اتکا به شاخصهای جهانی، تقویت چرخه باطل تقلیدهای ناممکن است. خیلی از چرخه ها و فرآیندهای سپری شده در طول تاریخ، امکان تکرار ندارند و اگر ما به تکرار این فرآیندها اصرار نماییم، به تضییع منابع می انجامد و این خطر را به دنبال دارد که انرژی محدود علمی خویش را صرف چیزی نماییم که دستاورد چندانی ندارد.
پورعزت یکی دیگر از خطرات شاخصهای جهانی را بی توجهی به اولویت های اینجا و اکنون دانست و اظهار داشت: اولویت های اینجا و الان، اضطرارهای مردم را نشان می دهد، ولی وقتی به اضطرارهای مردم بی توجه باشیم، دانش به سمت دانش ناسودمند می رود.
خطرات انکار شاخصهای جهانی و تکیه به شاخصهای بومی
وی با اشاره به اینکه انکار شاخصهای جهانی هم خطراتی را به دنبال دارد، توضیح داد: یکی از این خطرات تولید «شبه علم»، تولید «علم نارسا» و به دنبال آن سیطره یافتن دانشمندان مبتدی است؛ بخصوص کسانی که عادت کردند که با انتقاد و رد دیگران رشد کنند و از این طریق به سرعت سلبریتی علمی می شوند.
رئیس دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران تولید «شبح علم» را یکی دیگر از خطرات بی توجهی به شاخصهای جهانی عنوان نمود و اظهار داشت: شبح علم و ترک تازی در تولید علم کاذب، مبحث خطرناکی است. زمانی جادوگران، دعانویسان و خرافه پرستان سیطره داشتند و در ۳ هزار سال پیش ایران و حتی ۷۰۰ سال پیش اروپا این افراد حاکم بودند. این خصلت ها هنوز از بین نرفته است. وقتی علم را نارسا می نماییم و معیار برای آن قرار نمی دهیم، این افراد با ادبیات علمی امروز، ادعاهای عجیب می کنند.
وی تصریح کرد: خطر دیگر بی توجهی به شاخصهای جهانی هم تولید علم ناسودمند و بی توجهی به اولویت های اینجا و الان است. این علم امکان دارد مفید باشد، ولی در اولویت نیست.
پورعزت به تشریح دو واژه «کج حکمرانی» و «تباه حکمرانی» پرداخت و اظهار داشت: کج حکمرانی زمانی است که اولویت ها را در نظر نمی گیریم و تباه حکمرانی زمانی است که منابع را از بین می بریم. برای مثال؛ ساخت سدی که زمین را خراب می کند، تباه حکمرانی است و ساخت سدی که امروز اولویت ندارد، کج حکمرانی است. خیلی از کارهای خوب را میتوان بعدها انجام داد.
استاد گروه آموزشی مدیریت دولتی دانشگاه تهران اظهار نمود: افراط و تفریط در رویارویی با انتقال دانش، گاهی به تقلید کورکورانه منجر می شود و گاهی هم به بی توجهی به دستاوردهای پیشین می انجامد که این هم بی منطق است و به اختراع باردیگر چرخ می انجامد.
حربه های دانشمندان درباری
وی ضمن اشاره به دستاوردهای سویه افراط و تفریط، اظهار داشت: افراط امکان دارد سبب حرافی یا التقاط شود. اوایل انقلاب عده ای پیدا شدند که به هر موضوعی که در دنیا مطرح می شد، یک برچسب اسلامی می زدند و می گفتند اسلام این ها را گفته است. گاهی بین فروید و اسلام و گاهی بین مارکسیست و اسلام التقاط می کردند و همین مبحث سبب تبدیل شدن به عرصه کشاکش التقاط های رنگارنگ ایدئولوژیک، علمی، ادبی، تجربی و دنیامحوری می شود.
پورعزت در مورد دستاوردهای سویه افراط، توضیح داد: دستاوردهای سویه افراط همینطور می تواند منجر به ادعای مرجعیت علمی داشتن، خودمحوری و خودمرجعی بودن و ادعای تولید علم بومی می شود. برخی انگاره های غربی را شبیه سازی و گرته برداری می کنند و ادعای تولید علم بومی دارند.
وی اضافه کرد: دانشمندان درباری جدید هم اکنون وجود دارند که در کنار مسؤولان و سیاستمداران قرار می گیرند و هر سیاستی که آن فرد انجام می دهد را می گویند درست است. این حربه دانشمندان درباری برای فریب سیاستمداران و بروکرات های بی سواد است.
رئیس دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران یکی دیگر از دستاوردهای سویه افراط را شیوع ادعای گزاف و بی پایه عنوان کرد و اظهار داشت: این افراد حرافی می کنند و می گویند این علم است. باید توجه داشت که فرضیات را بدون صغری و کبری منطقی نمی توان گفت. مثلا کرسی نظریه پردازی برگزار می کنند و دائم نظریه پردازی می کنند. انگار که نظریه مثل خط تولید کوکاکولا است! این در شرایطی است که در تاریخ علم، معمولا حادثه ها سبب تولید نظریه می شود.
وی به تشریح خطرات سویه تفریط پرداخت و اظهار داشت: دستاوردهای سویه تفریط گاهی کمیت گرایی بی حد و حصر است. در بعضی رشته های دانشگاهی، هر سه روز یک مرتبه مقاله بین المللی تولید می کنند. این ها خوب است؛ حتی رتبه اول تولید دانش را هم به دست آوردید؛ ولی چقدر مشکلات مردم را در ساحت این رشته حل کردید؟ مثلا در رشته شیمی که بنیان گذارش ایران است و این حجم تولید مقاله دارد، ما شاید فقط در تولید چسب مایع بی نیاز باشیم! بقیه محصولات را وارد می نماییم.
پورعزت تصریح کرد: هم اکنون عنوان می شود که نباید کمیت گرایی بی حد و حصر وجود داشته باشد، ولی در عمل به این افراد بیشتر بها می دهیم. چون یکی دو نفر از دانشمندان مثلا رشته شیمی می توانند رتبه کل دانشگاه را تغییر دهند! جای تشکر و تقدیر دارد، ولی حلقه های تبدیل دانش به حل مسئله در نظر گرفته نمی شود.
وی تصریح کرد: مبحث بی توجهی به تفاوت های شگرف علوم انسانی با دیگر علوم هم یکی دیگر از سویه های تفریط است و قالب های تشخیص صلاحیت علمی باید تغییر کند.
استاد گروه آموزشی مدیریت دولتی دانشگاه تهران تصریح کرد: باور هر یک از سویه های افراط و تفریط، بسیار خطرآفرین است.
راه های نجات از افراط و تفریط
پورعزت به تشریح راه های نجات از این وضعیت پرداخت و اظهار داشت: یکی از طریق های نجات، «توجه به سیره عقلا و خردمندان در گذر تاریخ» است. تولید دانش در طول تاریخ در ایران بوده است و از ایران به یونان رفته است، در صورتیکه این مورد خیلی مطرح نمی شود.
وی افزود: یکی دیگر از طریق های نجات، «تمرکز به حل مسئله و تولید راهکار» است. ما از مسئله به تولید راهکار نرسیدیم. مردم زمانی طعم حل مسئله توسط دانشگاه را می چشند که به راهکار رسیده باشیم؛ ولی ما در این بخش ضعیف بودیم.
رئیس دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران راه نجات دیگر را «توسعه فلسفه» دانست و اظهار داشت: توسعه فلسفه، بخصوص فلسفه مضاف و باز ارزیابی ارزش منطق می تواند راه گشا باشد. هم اکنون گزاره های فلسفی رها شده اند. باید کمک نماییم تا کرسی های چالش برانگیز فلسفی برگزار شوند. گاهی نظریه هایی که رد می شوند، ارزشمندتر از نظریه هایی هستند که در ظاهر تایید می شوند.
وی تصریح کرد: ما باید ارزش منطق را بازگردانیم و به محضر منطق برگردیم و گزاره های عقلانی را توسعه دهیم. اگر منطق را رد می نماییم، نمی توانیم حرافی را جایگزین آن نماییم. به دنبال جایگزین منطق باشیم، ولی اگر می خواهیم چیزی را جایگزین منطق نماییم، باید جایگزین بهتری از آن پیدا نماییم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب