مشکلات آموزشی مدارس و تبعات فضای مجازی برای دانش آموزان
پروژه آسان: یک استاد دانشگاه فرهنگیان ضمن تبیین مشکلات آموزشی مدارس و تبعات فضای مجازی برای دانش آموزان اصرار کرد که یکی از بزرگ ترین ضعف های آموزش مجازی که در دوره کرونا برگزار شده، تعامل اندک میان دانش آموز و معلم است که ریشه آن اصرار بخش های ستادی بر رعایت قواعد آموزش حضوری در آموزش مجازی و توجه اندک آنها به تحقق اهداف اصلی آموزش است.
به گزارش پروژه آسان به نقل از ایسنا، حجت الله بنیادی، پژوهشگر آموزش وپرورش و استاد دانشگاه فرهنگیان به «مشکلات آموزشی مدارس و تبعات فضای مجازی برای دانش آموزان» پرداخت و ضمن تبیین چالش ها، راهکارهایی نیز به این منظور ارائه کرد.
وی با اشاره به بروز کرونا در اواخر سال ۱۳۹۸ و اوج گرفتن آن در ابتدای سال ۹۹ که سبب تعطیلی مدارس شد اظهار داشت: با وضعیتی روبه رو شدیم که تجربه ای درباره آن در ایران و سایر کشورها وجود نداشت. برای تعطیل نشدن آموزش ها سال تحصیلی ۹۹ با مشکلات گوناگون آموزشی در بستر برنامه ای به نام شاد، سپری شد و این بحران، ضعف شدید وزارت آموزش وپرورش و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را در این حوزه، بسیار برجسته کرد.
از ضعف سواد دیجیتالی تا شکاف دیجیتال؛ مشکلات گوناگون ارتباط الکترونیکی معلمان با دانش آموزان
این استاد دانشگاه افزود: رشته ارتباطی که رکن اصلی آموزشی دانش آموز و معلم است از یکدیگر گسسته شد و می بایست راه جدیدی برای برقراری ارتباط آموزشی مؤثر بین معلمان و دانش آموزان طراحی می شد. شکاف دیجیتال در آموزش وپرورش و ضعف سواد دیجیتالی معلمان، دانش آموزان و اولیای آنها مسئله ای اساسی است که سبب شد، برقراری ارتباط منظم آموزشی میان قریب به یک میلیون معلم و بیش از ۱۵.۵میلیون دانش آموز در پراکندگی جغرافیایی به وسعت ایران، در بستر برنامه شاد، بزرگ ترین شبکه تعاملی آموزشی کشور، با مشکلات مختلفی همراه شود.
عدم برنامه ریزی برای جلوگیری از رهاشدگی دانش آموزان در بستر باز اینترنت
بنیادی با تاکید بر این که به نظر می رسید در ابتدای سال تحصیلی جاری، برنامه های جدی که با راندمان بهتر و لطمه کمتر، امکان بهره گیری تمام دانش آموزان، خصوصاً روستاییان و عشایر، در سراسر کشور را از تحصیل آنلاین، عدالت آموزشی و حل مشکلات برنامه شاد داشته باشد، طراحی و ساماندهی نشده و بیشتر کوشش های این وزارتخانه معطوف به واکسیناسیون معلمان بود اضافه کرد: در عین حال برنامه ای برای رها نشدن دانش آموزان در بستر باز اینترنت طراحی نشده بود؛ این در شرایطی است که برمبنای سند تحول آموزش وپرورش و ماده ۶۹ قانون برنامه ششم توسعه، بر ایجاد و گسترش دسترسی الکترونیک (سخت افزاری، نرم افزاری و محتوا) به کتب درسی و تولید محتوا تاکید شده، اما متاسفانه اقدام مناسبی در مورد آن انجام نشده است.
تجربه آموزش در دوران کرونا
مسئولیت مثال زنی معلمان
بگفته این استاد دانشگاه در صورتیکه "آموزش تعطیل نمی شود"؛ نخستین و مهم ترین راهبرد وزارت آموزش وپرورش در وضعیت کرونا بود؛ در گام نخست با استفاده از تجربه دوران دفاع مقدس، آموزش تلویزیونی با همکاری مسئولانه و جهادی صداوسیما در همان هفته تعطیلی سراسری مدارس، شروع شد. به تدریج و در زمان کوتاهی چهار شبکه تلویزیونی برای نمایش روزانه بیش از ۴۰ نوبت کلاس درس، فعال شدند. باتوجه به پوشش فراگیر شبکه های تلویزیون، مدرسه تلویزیونی فراگیرترین امکان آموزشی بود که بیشتر قریب به اتفاق دانش آموزان در سراسر کشور امکان بهره برداری از آنرا داشتند.
وی در مصاحبه با اداره پژوهش های سیاسی معاونت سیاسی سازمان صداوسیما افزود: تلویزیون هرچند گشایش مهمی ایجاد کرد، یک سویه بودن ارتباط، کمرنگ شدن نقش معلم بعنوان اصلی ترین رکن آموزشی، نبود اطمینان از میزان یادگیری دانش آموزان و نبود شرایط لازم برای پاسخ به سؤالات و ابهامات آنان، ضرورت اتخاذ تدبیر دیگری را آشکار کرد. معلمان با خلاقیت های ممتاز و مسئولیت پذیری مثال زدنی، آموزش دانش آموزان را به روش های مختلف پی گرفتند. آموزش بر روی تخت بیمارستان، استفاده از دیواره یخچال یا در خودرو بعنوان تابلوی ارائه درس و تکاپوی مثال زدنی معلمانی که نخستین بار، کار در فضای مجازی را تجربه می کردند، نمونه هایی از نقش آفرینی آنها در وضعیت کرونا بود.
بنیادی اشاره کرد: پس به علت تعدد شیوه های ارتباطی معلمان با دانش آموزان، ضرورت ایجاد یک بستر یکپارچه، ایمن و منحصر به ارائه خدمات آموزشی وجود داشت. بنابراین آموزش وپرورش سامانه شاد را بعنوان بستری مستقل برای ارائه آموزش راه اندازی نمود.
برنامه شاد، بزرگ ترین شبکه تعاملی آموزشی کشور
لزوم برنامه ریزی برای ارتقای تحصیلی و رشد شخصیتی دانش آموزان
استاد دانشگاه فرهنگیان با اشاره به اینکه هم اکنون شاد، بزرگ ترین بستر تعاملی آموزشی در کشور، محل تشکیل کلاس های درس و آموزش بیش از ۱۰ میلیون دانش آموز است اظهار داشت: با راه اندازی شاد، قسمتی از دغدغه های موجود در مورد تعطیل نشدن آموزش برطرف شد، اما قسمتی از دانش آموزان به دلیل سکونت در منطقه ای بدون پوشش اینترنت یا برخوردار نبودن از تجهیزات مناسب، به آموزش مجازی دسترسی نداشتند. گرچه زیرساخت های فنی مناسب یکی از پیش شرط های آموزش مجازی است، توانمندی معلمان در زمینه آموزش الکترونیک نیز از شروط اصلی است.
بنیادی اضافه کرد: شکاف دیجیتال در آموزش وپرورش و ضعف سواد دیجیتالی معلمان دانش آموزان و اولیای آنها، مسئله ای اساسی است که بحران کرونا آنرا به یکی از با اهمیت ترین چالش های آموزش تبدیل نموده است، برمبنای آمارها بیش از ۱۵٫۵ میلیون دانش آموز و حدود یک میلیون معلم، مدیر و کادر اجرائی مدارس در قالب بیش از ۱۱۰ هزار مدرسه و ۵۵۰ هزار کلاس درس در کشور وجود دارد که برای ارتقای تحصیلی و رشد شخصیتی آنها باید برنامه ریزی اصولی و دقیقی صورت گیرد.
مشکلات "شاد" برای معلمان و دانش آموزان
خروج 3 میلیون دانش آموز از گردونه تحصیل
ایشان سپس به مشکلات برنامه شاد برای دانش آموزان و معلمان نیز اشاره و عنوان کرد: در سال تحصیلی گذشته برنامه شاد مشکلات مختلفی برای معلمان و دانش آموزان ایجاد کرد که دانش آموزان بازمانده از تحصیل همچون آنهاست. سال قبل حدود سه میلیون دانش آموز از گردونه تحصیل خارج شدند که بیشتر آنها روستاییان، عشایر و کودکان با نوجوانانی هستند که یا به ابزار هوشمند مانند موبایل و تبلت دسترسی نداشتند یا در مناطقی زندگی می کردند که اینترنت در آنجا نیست. از این تعداد سه هزار و ۶۲۶ دانش آموز بازمانده از تحصیل، دانش آموزان عشایر بودند. بیشترین تعداد دانش آموزان بازمانده از تحصیل مربوط به استان آذربایجان غربی با ۱۰۶۱ دانش آموز، استان لرستان با ۵۶۶ دانش آموز و کرمان با ۲۶۵ دانش آموز بود.
مهم ترین مشکلات شبکه تعاملی شاد
چالش های آموزش وپرورش در حوزه آموزش مجازی
بنیادی در ادامه چالش های آموزش و پرورش در حوزه آموزش مجازی را اینطور برشمرد:
- نبود پوشش کامل شبکه اطلاعات و فناوری
- تامین نکردن سخت افزار و تجهیزات متناسب برای دسترسی بهتر دانش آموزان و معلمان
- خلأ شدید محتوای آموزشی مناسب در قالب آموزش های الکترونیکی و بازی های آموزشی و ارتقای مهارتها
- ضعف در دانش و مهارت معلمان برای آموزش مجازی و تولید محتوا
- کم توجهی به ایجاد بستری برای اشتراک گذاری دانش و تجربیات معلمان در سطوح مختلف ملی
- کم توجهی به ساز و کار تشویق معلمان و دانش آموزان برای تولید محتوا و پشتیبانی از ظرفیت عظیم آنها
در بین این مشکلات و چالش ها، پوشش کامل شبکه ملی اطلاعات و دسترسی همه مناطق کشور به اینترنت از ماموریت های قانونی وزارت ارتباطات است، اما میزان و نحوه پیگیری و تعامل وزارت آموزش وپرورش در این وضعیت بی اثر نیست.
از تکالیف برنامه ششم تا واقعیت امروز آموزش مجازی در مدارس
وی تصریح کرد: برمبنای ماده ۶۹ قانون برنامه ششم توسعه کشور، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید با همکاری وزارت آموزش و پرورش، تا آخر سال دوم اجرای قانون برنامه هوشمندسازی مدارس؛ امکان دسترسی الکترونیک (سخت افزاری، نرم افزاری و محتوا) به کتب درسی، کمک آموزشی، رفع اشکال، آزمون و مشاوره تحصیلی، بازی های کامپیوتری آموزشی، استعدادسنجی آموزش مهارت های حرفه ای و مهارت های فنی و اجتماعی را به رایگان برای تمام دانش آموزان شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر، روستاها و حاشیه شهرهای بزرگ فراهم آورد. حال با گذشت چهار سال از اجرای برنامه ششم توسعه و نزدیک شدن به انتها آن همچنان امکان دسترسی به محتوای مناسب، خصوصاً بازی های کامپیوتری آموزشی برای دانش آموزان بسیار اندک و محدود است. ضعف در مدیریت و استفاده بهینه از محتواهای تولید شده از طرف معلمان، از دیگر چالش های این بخش است.
حذف محتواهای تولید شده از شبکه شاد به علت نداشتن ظرفیت ذخیره مناسب اطلاعات
بنیادی اظهار نمود: آموزش وپرورش به علت نداشتن پیش بینی درباب سرورها با ظرفیت ذخیره مناسب اطلاعات، بخش عمده ای از محتواهای تولید شده را از سرورهای شبکه شاد حذف کرد؛ و این در شرایطی است که ساماندهی مناسبی نیز برای آن که محتواهای برتر را بصورت همگانی انتشار دهد، نداشت. از دیگر ضعف های اساسی شبکه شاد نبود امکان اشتراک گذاری و تبادل محتوا و مدیریت دانش معلمان و اولیای دانش آموزان است. یکی از راهکارهای مهم پیشرفت در هر بخش و نهاد، اشتراک گذاری دانش و اطلاعات میان دست اندرکاران است. اما به جهت اینکه معلمان بتوانند محتواهای آموزشی خودرا در معرض ارزیابی همتایان و دانش آموزان قرار دهند، در شبکه شاد، سازو کار مناسبی فراهم نشده است.
مشکل اصلی آموزش وپرورش در دوره کرونا چه بود؟
ایشان سپس تشریح مشکلات پیش پای آموزش و پرورش اظهار داشت: با گذشت بیش از یکسال و نیم دست و پنجه نرم کردن آموزش وپرورش کشورمان با بیماری کرونا، همچنان رویکرد تمرکزگرا و واگذار نکردن اختیارات متناسب به مدرسه و معلم، اصلی ترین مشکل در مدیریت آموزش در دوران کرونا است. رویکرد تمرکزگرایی سبب شده حتی در مدیریت کلاس درس و ساعات تشکیل کلاس های مجازی نیز مدیران ستادی به دنبال اجرای همان قاعده یکسان آموزش حضوری در کل کشور باشند.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: به جرات می توان گفت یکی از بزرگ ترین ضعف های آموزش مجازی که در دوره کرونا برگزار شده، تعامل اندک میان دانش آموز و معلم است که ریشه آن اصرار بخش های ستادی بر رعایت قواعد آموزش حضوری در آموزش مجازی و توجه اندک آنها به تحقق اهداف اصلی آموزش است. هدف از آموزش پرکردن ساعات منظم از برنامه هفتگی نیست. این مساله در آموزش مجازی بسیار پراهمیت تر است و کم توجهی به آن سبب شده تمام تمرکز بر تشکیل کلاس های مجازی مطابق برنامه هفتگی باشد. مشکل محرومیت دانش آموزان از فضای شاد در کنار هم بودن و کوشش برای ارتقای یادگیری مجازی، نکاتی است که با واگذاری اختیارات مناسب به مدرسه و معلم تا حد زیادی می توان آنرا حل کرد.
هشدار نسبت به رها شدگی در فضای مجازی با انواع محتواها
بنیادی علاوه بر تشریح مشکلات گوناگون آموزشی که در بستر برنامه شاد وجود دارد به مسئله مهم دیگری نیز اشاره و اشاره کرد: هم اکنون درباب بیش از ۱۰ میلیون کودک و نوجوان گوشی به دستی صحبت می نماییم که بصورت بالقوه، بدون محدودیت به همه پیامرسان ها و محتواها به آسانی دسترسی داشته، گرفتار اعتیاد اینترنتی شده اند یا در معرض آن قرار دارند. جذابیت این فضای رها شده سبب می شود که برخی از دانش آموزان، دیگر علاقه چندانی به درس، مطالب آموزشی و کتاب نداشته باشند و حتی در ساعات آموزشی تنها با بیان واژه "حاضر" کلاس را رها و وبگردی کنند.
وی با اشاره به اینکه به دلیلهای گوناگون همچون اشتغال پدر و مادر، آشنایی کم والدین با فضای مجازی و پنهان کاری فرزندان، والدین اشراف چندانی به لطمه های این فضا ندارند اشاره کرد: علاوه بر این، کودکانی که مقرر است آینده کشور را بسازند، تحرک و نشاط کافی نداشته، گرفتار بیمارهایی چون چاقی، بیماریهای چشمی، کم تحرکی، کمر درد، لطمه های گوناگون اسکلتی و عضلانی، انزوا، پرخاشگری و نیز علاقمند به تجمل گرایی و مصرف گرایی شده و درحال غرق شدن در این دنیای بدون نظارت هستند. بطور قطع اگر حالا برنامه ریزی جدی صورت نگیرد، عوارض جبران ناپذیری برای آینده این نسل و استحاله فرهنگ رقم خواهد خورد. پس باید مسئولان امر اقدام مناسبی برای رده بندی سنی استفاده از اینترنت، تولید محتوای جذاب، متناسب با الگوهای ایرانی – اسلامی و معرفی بازی های کامپیوتری مناسب در سنین مختلف به کمک جامعه فرهیخته علمی، معلمان و دانشجویان اجرا کنند و کودکان و نوجوانانمان را از دستیابی به اطلاعات گمراه کننده نجات بخشند.
بنیادی افزود: باتوجه به نبود فیلترینگ و نصب راحت فیلترشکن ها و دسترسی سهل به محتوای ناسالم، باید از متولیان امر مجدانه درخواست نمود در این برهه حساس زمانی و شروع سال تحصیلی جدید، با ارئه سیمکارت دانش آموزی و اینترنت پاک به دانش آموزان - به شکلی که فقط برنامه های خاصی مانند شاد و محتواهای جذاب فرهنگی و دینی و بازی های متناسب با فرهنگ و گروه سنی، در دسترس آنها باشد- از نسل آینده ساز کشور صیانت کنند.
تجربه های جهانی استفاده از فضای مجازی برای سنین زیر ۱۸ سال
این استاد دانشگاه فرهنگیان به موضوع حضوری شدن آموزش ها و برخی تبعات آن نیز اشاره و اشاره کرد: باتوجه به ترکیبی بودن آموزش حضوری و مجازی، علاوه بر توجه به مشکلات آموزشی، موضوع مهم ساماندهی فضای نابسامان مجازی اهمیت ویژه ای دارد. در فضای باز موجود، انواع محتواهای غیراخلاقی، ادبیات جدید با سبک و سیاق خاص این فضا و تمسخر مسائل دینی و مذهبی در قالب طنز و دوگانه سازی در اختیار نوجوانان قرار می گیرد و غیر مستقیم، فرهنگ، ادبیات، سبک زندگی و پایه های مذهبی نسل آینده ساز را تحت تأثیر قرار می دهد.
ایشان سپس اضافه کرد: اکنون خیلی از کشورهای پیشرفته که تفاوت های عمیقی در بنیان های اعتقادی، مذهبی و سبک زندگی با ما دارند، محدودیت های مختلفی برای کودکان و نوجوانان در این فضا به وجود آورده اند. کشورهایی چون چین، هند، آمریکا، آلمان، انگلیس، ایرلند، استرالیا، کانادا، روسیه و... به علت این که کودکان و نوجوانان در اینترنت با چالش هایی همچون تهدید و زورگیری مجازی، اخبار و اطلاعات دروغ، محتوای مستهجن، تهدیدهای سایبری و نظایر آن مواجه اند؛ قوانین و سیاست هایی برای مقابله با این مشکلات وضع کرده اند.
وی ضمن تاکید بر این که در هیچ کجای دنیا به کودکی در سن دبستان، اینترنت ناپاک که قابلیت نصب برنامه ای چون اینستاگرام داشته باشد، نمی دهند اظهار داشت: در خود آمریکا هم سه مدل اینترنت کودک، خانواده و بزرگسال وجود دارد. به نظر می آید در شرایطی که غالب آموزش ها بصورت مجازی است و دانش آموزان در فضای مجازی با انواع محتوا و مخاطرات مختلف مواجه اند، چاره اندیشی برای مدیریت بهینه آموزش ها و کاستن از لطمه های حضور بی حد و حصر دانش آموزان در فضای مجازی ضرورت مهمی است که اگر از آن غفلت شود، آثار منفی آن بسیار عمیق تر و ماندگارتر از آموزش های رسمی مدرسه است.
منبع: ezproject.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب